Av: Sametingsråd Mikkel Eskil Mikkelsen (NSR).

Gålmmå vuodoskåvllååhpadiddje li dal tjadádam oarjjelsáme åhpadiddje
åhpadusáv, ja da li buorre ådåsa. Juska la dat imálasj jut mij jagen 2024
ávvudallat vuostasj åhpadiddjijt ma li tjadádam åhpadusáv. Dat vuoset jut
fálaldahka le ja la læhkám rassje ilá guhkev. Mij hæhttup dan diehti rahtjat
sáme åhpadusá ålgoldisævtoj.

Ålles sáme sebrudahka ávvudallá aktan daj gålmmå åhpadiddjij studentaj. Sijá åhpadus la vásstádus alvos dárbbuj ja la vuodo oarjjelsámegiela ælládahttemij. Vuorbbe sidjij gájkajda sijá ájnas åhpadusválljimijn.

Juska vierttip ájádallat manen mij vilá jagen 2024, ávvudallap dáv stuorra
dáhpádussan. Manen la dát stuor dáhpádus? Manen li sáme åhpadusmáhttelisvuoda
vilá gallegattja ja rassje? Majt dárbahuvvá váj åhpadiddjeåhpadusá válldi studentajt
juohkka jage?

Dá gatjálvisá li vijddábut miellagiddisa gå dárbbo sámegielak åhpadiddjijda la
histåvrålattjat gaskostuvvam moadda tjuhte jage. Juo jagen 1716 gå báhppaåhpadus
vuododuváj Nidaros:an åhpadittjat sáme báhpajt, ja jagen 1826 gå álggo UiT Norgga
árktalaš universitehta vuododuváj Trondenes:an dajna ulmijn åhpadittjat sáme
åhpadiddjijt. De la imálasj gå mij vilá barggam sæmmi gatjálvisáj ja hásstalusáj uddni.

Universitiehta sihke Nuortta universitiehtta ja NTNU, hæhttuji válldet stuoráp
åvdåsvásstádusáv. Nuortta universitiehtta hæhttu joarkket vuododit sáme fáhkabirrasijt, ja NTNU ij máhte vuojŋastit dajnas gå Nuortta Universitiehtan la åvdåsvásstádus. Mij dárbahip jut aktera dagu NTNU sjaddá fáron.

Udnásj åtsådallamij vuodon hæhttup konkluderit jut sáme sebrudakåvddånibme ij la
ålliduvvam. Miján la uddni dåssju akta oarjjelsáme virggeåhpadus Nordlándan ja
Trøndelagan ja dat la ilá binná. Oarjjelsáme sebrudahka dárbaj ja ánssit ienebu.
NTNU:a ándagisádnom sijá roalla hárráj fremrykningsteoria aktijvuodan la buorre
álggo, ja vájkkut buorren sijá bargguj.

Madi da gålmmå áttjak åhpaduvvam åhpadiddje dal galggi tjadádit ájnas dagov,
hæhttup mij nuppe adnet ájgev sihkarastátjit jut mij vuorbástuvvap vijddásappo. Dav
sieradusáv dá gålmmåsa sjaddi buktet klássalanjájda ij máhte goareduvvat. Dan diehti
hæhttup oahppat histåvrås ja barggat vaj oarjjelsáme åhpadiddje åhpadus sjaddá
diehttelis ja vuorjját.

Norsk versjon

At tre grunnskolelærerstudenter nå har gjennomført sørsamisk lærerutdanning
er virkelig gode nyheter. Likevel er det et paradoks at vi i 2024 feirer de første
uteksaminerte lærerne ved utdanningen. Dette viser at tilbudet er og har vært
skjørt i altfor lang tid. Vi må derfor intensivere arbeidet med å sikre
rammevilkårene for samiske utdanninger.

Hele det samiske samfunnet gleder seg sammen med de tre lærerstudentene. Deres
utdanning er svar på et kritisk behov og legger grunnlaget for revitalisering av
sørsamisk språk. Gratulerer til dem alle for deres viktige utdanningsvalg.

Det er likevel verdt å reflektere over hvorfor vi fortsatt, i 2024, feirer dette som en stor
milepæl. Hva er grunnen til at dette er en milepæl? Hvorfor er samiske
utdanningsmuligheter fremdeles små og skjøre? Hva skal til for at lærerutdanningen får ha opptak hvert eneste år?

Disse spørsmålene er videre interessante når behovet for samiskspråklige lærere
historisk har vært anerkjent i flere hundre år. Allerede i 1716 ble presteutdanninger
etablert i Nidaros for å utdanne samiske prester, og i 1826 ble forløperen til UiT Norges arktiske universitet etablert på Trondenes med det formål å utdanne samiske lærere. At vi enda jobber med samme spørsmål og utfordringer i dag, er derfor et lite paradoks.

Universitetene, både Nord universitet og NTNU, må ta et større ansvar. Nord universitet må fortsette å bygge opp samiske fagmiljøer, og NTNU må ikke se det som en hvilepute at ansvaret kun ligger hos Nord universitet. Vi trenger at en aktør som NTNU kommer på banen.

Basert på erfaringene vi gjør i dag må vi konkludere med at en samisk
samfunnsbygging ikke er langt på nær ferdig. At vi i dag bare har én sørsamisk
profesjonsutdanning i Nordland og Trøndelag er for lite. Det sørsamiske samfunnet
trenger og fortjener mer. NTNUs unnskyldning for deres rolle i fremrykkingsteorien er en god start, og lover godt for deres arbeid.

Mens de tre nyutdannede lærerne nå skal ut i en viktig gjerning, må vi andre bruke tid
på å sikre at vi lykkes videre. Forskjellen disse tre vil utgjøre i klasserommene kan ikke
undervurderes. Derfor må vi lære av historien og jobbe for at utdanning av sørsamiske
lærere blir en selvfølge, ikke en sjeldenhet.